Hüseyin YILDIRIM

8 Aralık 1991, dünya tarihindeki en önemli siyasi dönüşümlerden birine sahne oldu. Rusya, Beyaz Rusya (Belarus) ve Ukrayna liderleri, bir araya gelerek Sovyetler Birliği’nin resmen sona erdiğini ve yerine Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (BDT) kurulduğunu ilan ettiler. Bu karar, SSCB’nin resmen dağılması ve yeni bir dönemin başlaması anlamına geliyordu. Aynı zamanda, bugün bu bölgede etkili olan yeni iş birliği mekanizmalarının, özellikle Türk devletlerinin yakınlaşmasının önünü açtı.
—
Sovyetler Birliği’nin Dağılışı
Dağılmanın Nedenleri:
1. Ekonomik Çöküş: 1980’lerde Sovyet ekonomisi, ağır sanayiye bağımlılığı ve merkezî planlama sorunları nedeniyle derin bir kriz içine girdi.
2. Siyasi Reformlar: Mihail Gorbaçov’un Perestroyka (yeniden yapılanma) ve Glasnost (açıklık) politikaları, sistemi daha demokratik hale getirme girişimleri olsa da, kontrolü kaybetmesine neden oldu.
3. Etnik Çatışmalar ve Ayrılıkçı Hareketler: Sovyetler Birliği’ni oluşturan cumhuriyetlerde bağımsızlık hareketleri hız kazandı.
4. Uluslararası Rekabet: ABD ile sürdürülen Soğuk Savaş, Sovyetler Birliği’nin kaynaklarını tüketti ve Batı karşısında zayıflamasına neden oldu.
1991’deki Gelişmeler:
8 Aralık 1991’de Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Belarus lideri Stanislav Şuşkeviç ve Ukrayna lideri Leonid Kravçuk, Belavezha Anlaşması ile Sovyetler Birliği’nin sona erdiğini ilan ettiler.
25 Aralık 1991’de Sovyetler Birliği’nin son lideri Gorbaçov, istifa etti ve Sovyet bayrağı Kremlin’den indirildi.
—
Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (BDT) Kuruluşu
BDT, Sovyetler Birliği’nden ayrılan cumhuriyetler arasında ekonomik, siyasi ve askeri iş birliği sağlamak amacıyla kuruldu. Üyeleri arasında Rusya, Beyaz Rusya, Kazakistan, Ukrayna, Azerbaycan, Özbekistan, Ermenistan, Tacikistan, Türkmenistan, Moldova ve Kırgızistan yer aldı.
BDT’nin Rolü:
Ekonomik İşbirliği: Ülkeler arasında ticaret ve enerji iş birliği sağlamak.
Siyasi Koordinasyon: Sovyet sonrası düzenin istikrara kavuşmasını hedeflemek.
Ortak Güvenlik: Bölgesel güvenlik konularında iş birliği yapmak.
—
Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) ve Yeni Dönem
Bugün, 1991’deki bu dağılma sonrası bağımsızlığını kazanan Türk cumhuriyetleri, aralarındaki bağları güçlendirmek için önemli bir yapı olan Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) çatısı altında birleşmektedir.
Türk Devletleri Teşkilatı:
Kuruluşu: 2009 yılında Türk Konseyi adıyla kurulan yapı, 2021’de Türk Devletleri Teşkilatı adını aldı.
Üyeleri: Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan gibi Türk devletleri bu teşkilatın aktif üyeleridir.
Hedefleri:
1. Ekonomik ve kültürel iş birliği.
2. Ortak dil, tarih ve kültür mirasını güçlendirme.
3. Uluslararası alanda Türk dünyasının etkisini artırma.
Önemi:
Bağımsızlık Sonrası Yakınlaşma: Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Türk cumhuriyetleri, ortak tarih ve kültür temelinde birleşerek güçlü bir bölgesel aktör olmayı hedefliyor.
Enerji ve Ticaret: Orta Asya’nın enerji kaynakları ve Türkiye’nin Avrupa’ya açılan kapı olması, ekonomik iş birliğini teşvik ediyor.
—
Sonuç
1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılması, küresel düzende büyük bir değişimin başlangıcı oldu. Ancak bu dağılma, Türk dünyasının bir araya gelmesi ve ortak bir gelecek inşa etmesi için de bir fırsat yarattı. Türk Devletleri Teşkilatı, bu sürecin en önemli yapı taşlarından biri olarak yükseliyor ve bağımsız Türk cumhuriyetlerinin gücünü birleştirme hedefine hizmet ediyor.
Bugün, Türk devletlerinin bu iş birliği, ortak tarih ve kültür temelinde geleceğe ışık tutan bir yolculuk olarak kutlanmaktadır.