İsmail CENGİZ – Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu Genel Başkanı,
Sürgünde Doğu Türkistan Hükümeti Başkanı

Çin Seddi’nden Tuna boylarına; Sibirya’dan Afganistan’a, Kafkaslar’dan Ortadoğu’ya kadar uzanan km2 genişliğindeki coğrafya üzerinde yaşayan Türk topluluklarının her biri oldukça zengin kültürel ritüellere, birbirini tamamlayan gelenek ve göreneklere sahiptir. Coğrafyanın genişliği, farklı fiziksel oluşumlar gerçekten de oldukça farklı, oldukça zengin ve birbirini tamamlayan bir medeniyeti ortaya çıkarmıştır.
Özellikle Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra farklı coğrafyalardaki Türk Devlet ve Toplulukları arasında (Çin egemenliği altındaki Doğu Türkistan (Uygur Bölgesi) ve İran egemenliği altındaki Güney Azerbaycan dışında) “kültürel, siyasi ve ticari temaslar” da artmıştır.
Ancak 1991 yılından sonra bağımsızlıklarını elde eden Türk Cumhuriyetleri ve Türk Özerk Devletleri arasında hala yeterli iş birliklerinin olduğunu söylemek maalesef mümkün değil. Kardeş ülkeler ve topluluklar arasındaki ticari, siyasi ve kültürel ilişkilerin mevcut potansiyelin çok altında olduğunu söyleyebiliriz.
Yatağımız bir ancak yorganlarımız farklı olunca, bazen “çıkarlarımız” ön plana çıkabiliyor. Mahdumkulu, Abay, Çolpan, Cahit Sıtkı, Manas, Fuzuli gibi onlarca şairimiz, edebiyatçımız ve bilim adamlarımız bütün Türk Dünyasındaki ders kitaplarında okutulmalıdır.
Türkiye’deki bir entelektüel nasıl Cengiz Aytmatov’u tanıyorsa, Özbekistan’daki bir ziyali de Emine Işınsu’yu, Kemal Tahir’i tanımalı. Nasıl Türkiye’deki ders kitaplarında Nevai, Mahmut Kaşgarlı, İbn-i Sina ve Manas hakkında bilgiler veriliyorsa, Kazakistan’da da Yunus Emre, Aşık Veysel hakkında bilgiler verilebilmeli.
Türk Devlet ve Toplulukları öncelikle kendi aralarında alışveriş yapmalıdır. İhtiyaçlarını öncelikle kardeş ülkelerden karşılamalıdır. İnsanların öncelikle kardeş ülkelere turistik gezi düzenlemeleri teşvik edilmeli, bunun için İstanbul-Taşkent, İstanbul-Almaatı, İstanbul-Bişkek, Ankara-Aşkabat, Ankara-Bakü, Astana-Bakü, Üsküp-Taşkent arasındaki uçak ve tur giderleri ucuzlatılmalıdır.
Petrol, Doğalgaz, kömür, demir, çelik, pamuk, mermer ve benzeri ürünlerin alım satımında, tır ve kargo ulaşımında, ürünlerin gümrüklendirilmesi ve fiyatlandırılmasında kardeş ülkeler arasında “öncelikler” ve “kolaylıklar” sağlanmalıdır.
Ortak askeri tatbikatlar yapılmalı, hatta bütün Türk topluluklarının temsil edileceği ortak “Türk Güvenlik Birliği” oluşturulmalıdır. Dünya uygarlığına katkıda bulunmuş, medeniyete rehberlik yapmış zengin bir geçmişimiz var. 5000 yıllık askeri teşkilata sahibiz. İmparatorluk seviyesinde 16 Devlet, onlarca Hanlık kurmuş bir ecdadın evlatlarıyız. Bizi biz yapan “değerlerimize” sahip çıkarak, omuz omuza verirsek, sevinçte, kederde bir olursak, yüreklerimiz bir atarsa, güçlerimizi birleştirirsek, çıkarlarımızı paylaşırsak inanın o zaman her bir Cumhuriyetimiz bulunduğu bölgede sözü dinlenir, saygın bir ülke olacaktır.Kazak’ın, Tatar’ın göz yaşına Özbek mendil tutabilmeli. Azerbaycan Türkü’nün, Aşkabat’daki Türkmen’in sevincine Kırgız ortak olabilmeli. Kardeşler el ele vermeli… Kardeşler paylaşabilmeli… Sözün özü; kardeşler asgari müştereklerde bir avaz olabilmeli… Bir avaz olursak, omuz omuza verirsek, ne PKK’sı, ne Taliban’ı, ne İŞİD’i topraklarımızda elini kolunu sallayarak gezme cesaretinde bulunamaz; ne de ABD aba altından sopa göstermeye cesaret edemez…