JEOPOLİTİK DIŞI BİR HÂKİMİYET ALANI: SİBER UZAY
SİBER UZAY HÂKİMİYET TEORİSİ
A NON-GEOPOLITICAL DOMINATION AREA: CYBER SPACE
CYBER SPACE DOMINATION THEORY

Burak BOZKURTLAR- Siber Güvenlik Araştırmacısı- Turan Bilimler Akademisi

 Umur Tugay YÜCEL- Siyaset Bilimci- SASAM Uzmanı

Keywords: Cyber Space, Domination Theory, Cyber Space, Intelligence

ÖZET
Siber Dünya sınırları belli olmayan sınırsız şekilde hareket kabiliyeti sunan savunma ve saldırıya açık birçok gücün yer aldığı çok merkezli bir savaş sahasıdır. Konvansiyonel olan tüm askeri hava, kara ve deniz araçları etkilerini yitirmeye başladığı gibi uzaktan yönetilebilen, insansız ve otonom araçların önemi her geçen gün çok daha fazla artmaktadır. İşgaller ve isyanlar ilk olarak siber enstrümanlar tarafından tetiklenecek. İnsanoğlunun tüm hayatı siber dünya tarafından kontrol edilip şekillendirilecek iddiasının gerçekliğini özellikle sosyal medya platformları ve ücretsiz mesajlaşma uygulamaları ile mobil oyunlarla her geçen gün çok daha fazla ve adeta iliklerimize kadar hissetmekteyiz. Geçmişin hava, deniz, kara ve uzay teorilerinin hepsi gelecekte yetersiz kalacak. Yıllar ilerledikçe teknoloji akıl almaz bir şekilde geliştikçe insanoğlunun karada başlayan mücadelesi hava, deniz ve uzaya taşınmıştı. Oysa artık bu mücadeleyi bütünleşik olarak siber dünyada yaşıyoruz. Bu hâkimiyet teorilerinin araçları olan her şey dijitalleşerek yüzde yüz siber dünyaya bağımlı oluyor. İşte bu yüzden geleceğin tartışmasız tek hâkimiyet teorisi siber dünya kalacaktır.
Unutmamak gerekir ki; Bilgisayar kullanıcısı kadar akıllı, geliştiricisi kadar zekidir.
“Siber” tanım olarak; Altyapısı bilişim sistemleri olan ve gerçek hayatın gölgesi niteliğindeki yaşamdır. Henüz tanımlanamayacak kadar genç, dinamik ve ucu açık bir dünyadır. İnternetin ve teknolojik gelişmelerin sunmuş olduğu imkânlar doğrultusunda oluşmuş olan sanal dünyaya siber uzay adı da verilmektedir. Siber uzay kavramı “siber alan” veya “siber dünya” olarak da bilinmektedir. Siber Dünyayı kamu sektörü, özel sektör, gruplar ve bireyler oluşturuyor.
Siber uzay; ulusal strateji dokümanında “tüm dünyaya ve uzaya yayılmış durumda bulunan bilişim sistemlerinden ve bunları birbirine bağlayan ağlardan veya bağımsız bilgi sistemlerinden oluşan sayısal ortam” olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde Siber uzay hakkında ortak bir tanıma varılamamıştır. Siber uzay kavramı ilk olarak çıktığı 1982 yılından beri hala tartışılmaktadır. Siber dünya kavramında sıklıkla internete atıf yapılmaktadır. Ancak siber uzay sadece internet ile sınırlı bir alan değildir. Siber uzay, internet dışında telefon, telex, radyo ve televizyon gibi kumanda ile kullanılabilen; kaydedilebilen ses ve görüntüleri, filmleri, fotoğrafları, grafikleri ve kitapları kapsadığı gibi yine dış dünyaya kapalı askeri ağlar, yazılım tabanlı telsizler, cep telefonları, enerji dağıtım ağları, iletişim ağları, uydu sistemleri, insansız hava araçları, elektronik komuta sistemleri gibi birçok sistem ve donanım siber uzaya dâhildir.
Siber uzay, küresel ağa bağlı, bilgisayar destekli, bilgisayarla erişilebilen ve bilgisayar tarafından oluşturulan çok boyutlu, yapay ve sanal bir gerçekliktir. Sonuçta Siber uzay, insan yapımı bir hareket alanıdır. Siber dünya, uluslararası ilişkilerde güncel meselelerin yer aldığı dört fiziksel boyuta (kara, hava, deniz, uzay) eklenen, insanlar tarafından üretilmiş beşinci bir boyuttur. Açıkçası Siber Dünya, sınırları bilinmeyen, ön görülmesi zor ve değişken boyutlarıyla en tehlikeli ve en etkili sahadır. Siber dünyada yapılan bir eylem gerçek dünyada yıkıcı etkiler doğurabilmektedir. Dünyada 500 milyona yakın zararlı yazılım bulunmaktadır. Günümüzde sağlık alanından, kripto paralara, havacılıktan teknoloji şirketlerine kadar siber dünyanın güvenlik olayları ile karşılaşıldı. Siber uzayın devletleri güvenlik alanında ne kadar zarara uğratabileceğinin net bir hesabı yok. Yalnız bugüne kadar tespit edilen bazı saldırıların sadece ekonomik olarak yıllık 1 trilyon dolardan daha fazla zarar verdiğini biliyoruz. Gelecek yıllarda, dünyamız büyük oranda siber dünyaya dönüşecektir. Açıkçası yapılacak siber saldırıların tahmin edilemez büyüklükte mala ve cana zarar vermesi kaçınılmazdır.
İnsanın ve bilginin merkezinde yer aldığı siber uzay, dört bileşenden oluşur; bilgi, fiziksel sistemler, bilişsel eylemler ve insanlardır. Bilginin oluşturulması, saklanması, korunması ve işlenmesi siber alanın merkezinde yer alır. Yaşadığımız çağda bilgi sistemlerine bağlı olmayan neredeyse hiçbir alt yapı sistemi bulunmamaktadır. Siber uzay birçok alana nüfuz etmektedir. Akıllı telefonlar, Akıllı şehirler, Akıllı evler, Akıllı fabrikalar, Akıllı depolar, Akıllı petrol sahaları derken her şeyin birbirine bağlantılı olduğu bir çağa yol alıyoruz. Siber uzay bugün yaşamımızın her alanını fethetmiştir. Bugün 7,5 milyar olan dünya nüfusunun 5.19 milyarı cep telefonu, 4.54 Milyarı internet kullanıcısıdır. Dünya üzerindeki 4,2 milyar mobil internet, 3,8 milyar aktif sosyal medya ve 3.76 milyar mobil sosyal medya kullanıcısı vardır. 2019’da piyasa değeri en yüksek şirketin 7’si teknoloji şirketidir. İnternet her anımıza, her cihaza, her kuruma, her işe girdi ve girmeye devam ediyor. Eğitimde, savunmada, iletişimde, aşkta, arkadaşlıkta, ticarette, eğlencede, reklamcılıkta ve diğer yüzlerce sektörde artık olmazsa olmazdır. Yapay zekâlar, bulut teknolojileri, veri merkezleri, otonom araçlar, kuantum, biyoteknoloji, hipersonik teknolojilerin yanında sosyal ağlardan cep telefonlarına, saatlere ve arabalara kadar gelecek tamamen internet teknolojisinin alt yapısına bağlı şekilde kuruluyor. Hatta orduların bile uçakları, tankları, gemileri, deniz altıları, füze sistemleri her şey dijitalleşiyor. İnsansız jetler, insansız denizaltılar ve insansız tanklar bizi bekliyor. Dijitalleşme 21. Yüzyılın en büyük gerçekliğidir. Yeni nesil devletler dijital ulus devletler şekline dönüşüyor. Siber Dünya hayatımıza Siber Diplomasi, Dijital Mütekabiliyet, Siber Diplomat gibi birçok kavramı yerleştiriyor. E-Ticaret, E-İhracat, E-Spor, E-Okul, E-Devlet, E-Diplomasi, E-Savaş derken hayatın her alanın da “E” hali içindeyiz.
Milli işletim sistemleri, milli yazılımlar, milli işlemciler ve uydular gibi siber uzayda bağımsızlık için olmazsa olmaz hususlar vardır. İnternet teknolojisinin tüm enstrümanlarına sahip olan işletim sistemlerine hükmeder, işletim sistemlerine hükmeden siber dünyada söz sahibi olur, Siber dünyada söz sahibi olan büyük güç statüsünü elde eder. Uzay’ın bile ekonomik ve askeri olarak inşasında, alt yapı tamamen dijital-internet unsurlarına dayalıdır. Uyduların kontrolü tamamen dijital dünyanın elindedir. Barajlardan alt yapı sistemlerine askeri mühimmatlardan istihbarat servislerine kadar her şey siber dünyanın merkezinde yeniden tanımlanıyor. İşte bu yüzden gelecekte daha ekonomik ve stratejik bir güç unsuru olarak siber güç çok daha fazla devrede olacaktır. Günümüzde siber gücü tam anlamıyla ‘’Güç Unsuru’’ olarak tanımlayabiliriz. Siber güç dünya rezervlerinden büyük ölçüde bağımsızdır. Siber güç askeri, teknolojik, ekonomik, kültürel her alana etki eder. Sert güç veya yumuşak güç konsepti siber güç ile yeniden şekilleniyor. Çünkü siber uzayın kullanıcısına sunduğu imkânlar, hem sert hem de yumuşak güç kaynakları sağlama potansiyeline sahiptir. Sert güç ya da yumuşak güç unsurlarının uzay, hava, deniz, kara gibi alanlarda tek başlarına kullanılmasının yerine bütünleşik olarak geliştirilip kullanılması oldukça önemlidir. Büyük güç statüsü için siber dünyada hâkimiyet şarttır. Siber vatanı güvende olmayan hiçbir devlet, şirket, kişi güvende ve güçlü değildir. Siber hâkimiyet teorisi iç ve dış politikayı en çok etkileyen hatta belirleyen gerçeklik olacaktır. Bu konuda en güncel örnek Rusya’dır. Önce bağımsız internet yasası çıkarıldı. Daha sonra “RUNET” gündeme geldi. Rusya şimdilerde internetin denetimini ve yönetimini ele aldı. Özellikle Rusya’nın global teknolojilerle haberleşebilen ve aynı zamanda intranete benzeyen kapalı devre bir internet stratejisi ile vatandaşlarını siber dünyanın olumsuz manipülasyon tekniklerinden muhafaza etmeye çalışan teknik altyapıları geliştirmeyi teşvik ettiğini, son yıllarda çıkardığı kanunlarla da teminat altına aldığını görebiliyoruz.
Siber istihbaratın en önemli unsuru arasında yerini alan sosyal mecralar üzerinden yaşanan siber savaşın son göstergesi ise Tik-Tok isimli uygulamanın ABD’li bir şirket tarafından Amerika’daki haklarının satın alınması talimatı veren ABD başkanının söylemlerinde açıkça görülmektedir. Siber kavramıyla adeta yeniden yapılandırılan haber alma servisleri ve bu servislere bağlı çalışan haber alma elemanlarının yerini alan mikrofon, kamera ve internet erişimi bulunan akıllı telefonların ya da global standartlarla entegre olan ve devletlerin kullandığı bilişim teknolojilerinin vasıtasıyla tüm kullanıcıları siber istihbarat elemanlarına dönüştürüldüğünü günümüzde kimse inkâr edememektedir.
Siber uzayda devletler ve devlet dışı aktörler ofansif (saldırgan) ve defansif (savunmacı) bir siber aktör olabilmektedir. Yeni çatışma ve rekabet alanı dijitalleşen yer küre ve küre üstü siber dünyadır. Siber dünya sınırları henüz çizilemeyen gördüğümüz ve görmediğimiz en büyük mücadele alanıdır. Siber savaş geleceğin en çok gerçekleşecek savaşı olacaktır. Siber savaşı cazip kılan nedenlere baktığımızda; az maliyetli olması, kimliğin tespit edilememesi, ani saldırılar, hazırlıksız rakip, riskin düşük olması (şimdilik) ve herhangi bir kısıtlamanın olmamasıdır. 20. Yüzyıl savaşlarında konvansiyonel ve nükleer silahlar belirleyici oldu. 21. Yüzyılda ise savaşlarda siber uzay ve konvansiyonel olmayan siber silahlar belirleyici olacaktır. Savaşların kaderi ve yapısı değişiyor.
Siber silahlar, siber uzaydaki sistemleri ve bilgileri etkileyen, tahrip eden ve bozan yazılımlara veya yöntemlere denir. Savunma ve saldırı amaçlı siber silahlar bulunmaktadır. Siber silahlar ile hem istihbarat operasyonları hem maddi hem fiziksel hasarlar verebilmesi mümkündür. Şu an casusluk yazılımları birçok hükümet ya da özel şirket tarafından satılmaktadır. Birleşmiş Milletler tarafından siber silahların satışına dair küresel bir moratoryum çağrısında bile bulunuldu. Şu anda siber dünyada yaşadığımız her an birçok ülkenin siber orduları mücadele içinde bulunuyor. Yalnız günümüzde siber saldırılar devletten devlete olduğu gibi siber terör örgütlerinden hem devlete hem de özel şirketlere hatta bireylere yapılmaktadır. İlk siber savaş NATO üyesi olan Estonya ile Rusya arasında oldu. ABD ve İsrail tarafından İran’a yapılan siber saldırılar siber savaşın devamı oldu. Bir siber saldırının tarifini en kısa şöyle yapabiliriz: aniden ışıklar söner.
Siber Dünya sınırları belli olmayan sınırsız şekilde hareket kabiliyeti sunan savunma ve saldırıya açık birçok gücün yer aldığı çok merkezli bir savaş sahasıdır. Konvansiyonel olan tüm askeri hava, kara ve deniz araçları etkilerini yitirmeye başladığı gibi uzaktan yönetilebilen, insansız ve otonom araçların önemi her geçen gün çok daha fazla artmaktadır. İşgaller ve isyanlar ilk olarak siber enstrümanlar tarafından tetiklenecek. İnsanoğlunun tüm hayatı siber dünya tarafından kontrol edilip şekillendirilecek iddiasının gerçekliğini özellikle sosyal medya platformları ve ücretsiz mesajlaşma uygulamaları ile mobil oyunlarla her geçen gün çok daha fazla ve adeta iliklerimize kadar hissetmekteyiz. Geçmişin hava, deniz, kara ve uzay teorilerinin hepsi gelecekte yetersiz kalacak. Yıllar ilerledikçe teknoloji akıl almaz bir şekilde geliştikçe insanoğlunun karada başlayan mücadelesi hava, deniz ve uzaya taşınmıştı. Oysa artık bu mücadeleyi bütünleşik olarak siber dünyada yaşıyoruz. Bu hâkimiyet teorilerinin araçları olan her şey dijitalleşerek yüzde yüz siber dünyaya bağımlı oluyor. İşte bu yüzden geleceğin tartışmasız tek hâkimiyet teorisi siber dünya kalacaktır. Ama bu hâkimiyet teorisi bütün teoriler arasındaki gerçekleştirilmesi en zor teoridir. Çünkü bu teori sadece devletlerin değil devlet dışı güçlerin de oyun sahasıdır.
Siber dünyada lider olmanın yanı sıra tüm devletler ulusal siber güvenlik stratejilerini peşi sıra yayınlamaya başladı. Nesnelerin internetle buluşması ve Alman federal hükümet tarafından açıklanan endüstri 4.0 devriminin hemen ardından ulusal yapay zeka stratejileri de yayınlanmıştır. Gerek yapay zeka gerekse siber güvenlik stratejilerine bakıldığında, siber güvenlik ve yapay zeka stratejilerinin büyük bir eş güdüm içerisinde olduğu da görülmektedir. Bu bağlamda, siber güvenlik stratejileri NATO standartlarına evrilen bir dünyada başta Çin, Rusya ve Hindistan’ın da aralarında bulunduğu devletlerin bir takım entegrasyon modelleri geliştirerek siber dünyayı domine etmeye çalışan küresel güçlerle siber dünyada rekabet içerisinde olmanın yanı sıra siber istihbarat, siber espiyonaj ve tersine mühendislik faaliyetleri yürüttükleri bilinmektedir.
Five-Eyes (Beş Göz) olarak deklare edilen ABD, Kanada, İngiltere, Avustralya, Yeni Zelenda gibi ülkelerin siber güvenlik başlığında ittifak oluşturdukları bilinmektedir. Five-Eyes’ın amacı, bu beş ülke tarafından geliştirilen işletim sistemleri, sosyal mecralar, mesajlaşma uygulamaları ve daha birçok bilişim teknolojisinin geliştirilmesinin yanı sıra, siber silah olarak gerektiğinde kullanılacak tüm dijital enstrümanı siber istihbarat elde etmek ve yine gerektiğinde siber savaş özelinde kullanmak üzere ittifak ülkelerle gerçek zamanlı olarak paylaşmaktır.
Uydu teknolojilerini geliştirme yeteneğine sahip Amerika, AB, Rusya ve Çin gibi ülkelerin Ulusal Siber Güvenlik Stratejilerini irdelediğimizde konvansiyonel savaş teknikleri yerine konvansiyonel olmayan siber savaş teknikleriyle tek bir füze atmadan ülkelerin birçok sistemini etkileyebilecek seviyeye ulaşmak için çabaladıkları kolaylıkla görülebilmektedir.
Türkiye’nin yayınladığı ilk ulusal siber güvenlik stratejisi olma özelliği bulunan Ulusal Siber Güvenlik Stratejileri 2016-2019 da belirtilen ve altı çizilen en önemli konuların başında nitelikli iş gücü ve stratejilere katkı sağlamak üzere görev çağrısı yapılan Kamu, Özel Sektör, Tüzel Kişiler, STK’ların yanı sıra Gerçek Kişilere de birtakım görevler yüklenmiştir. Kısacası Türkiye’de Siber Güvenlik Stratejileri ve bu stratejilere bağlı teknolojilerin bütünleşik bir şekilde geliştirilmesinin Ulusal Güvenlik konusu olduğu da birçok defa Milli Güvenlik Kararları ile devletin en üst kademesi tarafından da devlet hafızasında yerini alması sağlanmıştır. Ayrıca Ulusal Siber Güvenlik Stratejileri 2019-2023 isimli çalışmanın gerçek kişilerce yayınlanan ilk strateji olma özelliği olmasının yanı sıra Rusya devleti tarafından da dikkate alınarak bir takım yasaların çıkarılması da oldukça önemli bir detaydır. Siber Güvenlik kavramı, konvansiyonel olmayan savaş teknikleri arasında yerini almış ve ülkemizde de Siber Savunma Komutanlığı (NATO Standartlarında) TSK Siber Savunma Merkezi Başkanlığı, 30 Ağustos 2013’te TSK Siber Savunma Komutanlığı’na dönüştürüldü.
Önümüzdeki günlerde Siber Vatan kavramı üzerine çok daha fazla konuşulacak, siber dünyada kıta sahanlığı ve siber entegrasyon modellerinin önemi her zamankinden çok daha fazla gündemde olacaktır. Ayrıca, ulus devletlerin Siber Ulus Devletler statüsüne kavuşurken Geliştiren, Kullanan ve Entegratör Siber Ulus Devletler olarak Siber Bağımsızlıkları için kıyasıya mücadele etmeye devam ettiklerini görmeye devam edeceğiz.
Siber dünyada nükleer güce, büyük ordulara, tanklara hatta uzaydan lazerlere sahip olmanın bir önemi yoktur. Önemli olan Siber dünyada hâkimiyet durumunuzdur. Siber dünya büyüdükçe yer küre hatta uzay küçülüyor. Her şeyin alt yapısı siber dünyaya bağlanıyor. Egemenlik alanı değişiyor. Gelecekte Nihai egemenlik siber dünyadadır. Siber dünya yeni hükmetme alanımızdır. Ulusal siber dünyasına egemen olan küresel güç olur. Siber dünyada lider olan ülke yer küreye ve uzaya her an etki eder. Siber dünyaya hâkim olan dünyanın kontrolünü ele alabilir.

5. Harekât Alanı Siber Uzay/21.Yüzyılda Hâkimiyet Teorileri Piramidi
* Siber dünya tüm askeri, mali ve finans sistemini kontrol eder.
* Siber dünya tüm teknolojik aletleri kontrol eder.
* Siber dünya konvansiyonel ve nükleer kuvvetlerden daha az maliyetli ama daha etkilidir.
* Siber dünyada güçlü ve bağımsız olmayan hiçbir devlet büyük güç olamaz.

KAYNAKÇA
Akyazı, Uğur. (2013). ‘’Uluslararası Siber Güvenlik Strateji ve Doktrinleri Kapsamında Alınabilecek Tedbirler’’, 6. Uluslararası Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı.
Çatal, Betül. (2015). ‘’Diplomaside Değişim ve Dönüşüm’’, Medeniyet Araştırmaları Dergisi, Cilt:2 Sayı:3.
Çahmutoğlu, Ersin. (2020). ‘’Siber Uzayda Güç ve Siber Silah Teknolojilerinin Küresel Etkisi’’, ATASAREN.
Çelik, Soner. (2018). ‘’Siber Uzay ve Siber Güvenliğe Multidisipliner bir Yaklaşım’’, Academıc Revıew of Humanıtıes and Socıal Scıences.
Erol, Metin. (2020). ‘’Sosyal Medyada Alternatif Arayışlar’’, Kriter Dergisi.
Erdoğan, Muhammet Önder. (2020). ‘’Siber Dünya ve Yeni Yaşam Biçimi’’ İNSAMER.
Girgin, Osman. (2020). ‘’Siber Uzay’da Üstünlük Mücadelesi; Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu’’, Academıc Revıew of Humanıtıes and Socıal Scıences.
www.kod5.org
Korhan, Sevda. (2018). ‘’Siber Uzayda Uluslararası İlişkilerin Değişen Parametreleri’’, Selçuk Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
www.siberay.com
Yücel, Gökhan. (2020). ‘’Siber Vatan’ı Doğru Anlama Kılavuzu’’, Kriter Dergisi.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı
https://www.ssb.gov.tr/Website/contentList.aspx?PageID=1083&LangID=1
North Atlantic Treaty Organization Cyber Defence
https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.htm
Ulusal Karşı İstihbarat ve Güvenlik Merkezi
https://www.dni.gov/index.php/ncsc-how-we-work/217-about/organization/icig-pages/2660-icig-fiorc
Israel National Cyber Security Strategy Strategy Brief
https://cyber.haifa.ac.il/images/pdf/cyber_english_A5_final.pdf
EU National Cybersecurity Strategy (NCSS) is a plan
https://www.enisa.europa.eu/topics/national-cyber-security-strategies
International Space Station NASA
https://www.nasa.gov/mission_pages/station/main/index.html