Yazan: Ahmet AĞCA

Oğuz boylarının Suriye’ye göçü, Türk tarihinin önemli göç hareketlerinden biri olup, Suriye Türkmenlerinin oluşum sürecinde büyük bir rol oynamıştır. Bu göçler, genellikle Orta Asya’nın bozkırlarından başlayarak, İran ve Anadolu üzerinden Suriye’ye ulaşan çeşitli dalgalar halinde gerçekleşmiştir. İşte bu sürecin detaylı bir anlatımı:

1. Oğuzların Kökeni ve Orta Asya’da Yaşam
Oğuzlar, Türklerin en büyük boylarından biri olarak Orta Asya’da tarih sahnesine çıkmışlardır. Göktürk ve Uygur Kağanlıkları döneminde, Orta Asya’nın geniş bozkırlarında yaşayan Oğuzlar, büyük bir konfederasyon olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Oğuzlar, göçebe bir yaşam tarzı benimsemiş olup, hayvancılık, savaşçılık ve avcılık gibi faaliyetlerle uğraşmışlardır.

2. Oğuzların İslamiyet’i Kabulü ve Batı’ya Göç
Oğuzların İslamiyet’i kabul etmeleri, onların batıya doğru göç etmelerine neden olan en önemli etkenlerden biridir. 8. ve 9. yüzyıllarda, Oğuzlar arasında İslamiyet hızla yayılmaya başlamış ve bu dini benimseyen Oğuz boyları, İslam dünyasının bir parçası haline gelmiştir. Bu süreçte, Oğuzlar İslam dünyasının sınırlarına doğru ilerlemeye başlamışlardır. Özellikle Abbasi Halifeliği’nin desteğiyle, Oğuzlar Horasan, İran ve Azerbaycan gibi bölgelere göç etmişlerdir.

3. Selçuklu Dönemi ve Suriye’ye İlk Göçler
Oğuzların Suriye’ye ilk göçleri, Selçuklu İmparatorluğu’nun genişleme politikaları ile başlamıştır. 11. yüzyılda Selçukluların büyük bir güç haline gelmesiyle, Oğuz boyları da Selçuklu ordularının öncü birlikleri olarak Batı’ya doğru hareket etmiştir. Selçuklu Sultanı Alp Arslan’ın 1071 yılında Malazgirt Zaferi ile Bizans İmparatorluğu’nu yenmesi, Oğuzların Anadolu ve Suriye’ye göçlerini hızlandırmıştır.
Selçuklu İmparatorluğu, Suriye ve Anadolu topraklarına yerleşmeyi teşvik ederek, Türkmen boylarını bu bölgelere yönlendirmiştir. Türkmenler, Suriye’nin kuzey bölgelerine yerleştirilmiş ve burada askeri garnizonlar oluşturmuşlardır. Özellikle Halep ve çevresi, Türkmenler için önemli bir yerleşim yeri haline gelmiştir.

4. Türkmen Beyliklerinin Kurulması
Suriye’ye göç eden Oğuz boyları, bölgede kendi beyliklerini kurmaya başlamışlardır. Bu beylikler, Selçuklu İmparatorluğu’nun zayıflamasıyla birlikte daha bağımsız hareket etmeye başlamış ve kendi yönetim yapılarını oluşturmuşlardır. Türkmen beylikleri, özellikle Halep, Hama, Humus ve Lazkiye gibi şehirlerde etkili olmuştur.
Bu süreçte, Türkmenler hem bölgenin savunmasında hem de tarım ve ticaretin gelişmesinde önemli roller üstlenmişlerdir. Oğuz boylarının yerleştiği bu bölgelerde, Türkmenler kendi geleneksel kültürlerini ve yaşam tarzlarını korumuşlardır. Türkmen beyleri, hem yerel halkla hem de diğer Türkmen boylarıyla ittifaklar kurarak, bölgede siyasi ve askeri güç elde etmişlerdir.

5. Memlükler Dönemi ve Türkmenlerin Yeri
Selçuklu İmparatorluğu’nun zayıflamasıyla birlikte, Suriye’de Memlükler dönemi başlamıştır. Memlükler, Mısır merkezli bir devlet olarak, Suriye’yi de kontrol altına almışlardır. Bu dönemde Türkmenler, Memlük ordularında önemli bir yer edinmişlerdir. Memlükler, Türkmenlerin askeri yeteneklerinden faydalanarak onları ordularında istihdam etmişlerdir. Ayrıca, Türkmen beyleri, Memlük yönetimi altında yarı özerk bir şekilde varlıklarını sürdürmeye devam etmişlerdir.

6. Osmanlı Dönemi ve Türkmenlerin Suriye’deki Konumu*
1516 yılında Yavuz Sultan Selim’in Mercidabık Savaşı’nda Memlükleri yenmesiyle, Suriye Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası haline gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu, Türkmenlerin bölgede etkin bir şekilde yerleşmesini desteklemiş ve onları sınır bölgelerinde güvenliği sağlamak için kullanmıştır. Türkmenler, Osmanlı yönetimi altında da yerel yönetimlerde ve askeri yapılarda önemli roller üstlenmeye devam etmişlerdir.

7. Türkmenlerin Suriye’deki Kalıcı Varlığı
Osmanlı döneminden günümüze kadar, Türkmenler Suriye’de kalıcı bir varlık göstermişlerdir. Selçuklular döneminde başlayan bu göç hareketi, yüzyıllar boyunca Türkmenlerin Suriye’de yerleşik hale gelmesini sağlamıştır. Türkmenler, Suriye’nin sosyal, kültürel ve ekonomik yapısında önemli bir rol oynamışlardır.

Ahmet АĞCA