Hazırlayan: Ahmet AĞCA

Göktürk, Uygur ve Yenisey Kırgızlarının hâkimiyeti altında, 6-13 yüzyılları arasında etnik gelişimini tamamlamış olan Şorlar; Ugor, Somoyed, Ket ve Türk unsurların karışmasıyla ortaya çıktığı adına çeşitli görüşler vardır.

Şorlar, 14-17. yy arasında orta Yenisey bozkırlarında Hongoray Federasyonu’na bağlı olarak yaşamışlardır. Rusya’nın bu federasyonu ele geçirmesinin ardından 1610’da Rus hâkimiyeti altına girmiştirler. Sovyet ihtilalı sonrasında idari düzenlemeler arasında 1926 yılında Şorların yaşadığı bölge “Gornoy Şorii” adıyla özerkleştirilince, Şor Türkçesi ve kültürü gelişme fırsatı bulmuştur. 1939’da Şor bölgesinin özerkliğine son verilerek Şorlar, Hakas Cumhuriyeti’ne bağlanmıştır. Bu da Şorların sahip olduğu kültürel haklarda da gerilemeye sebep olmuştur.

19. yy ortalarına kadar Kuznetsk Tatarları, Kondom Tatarları ve Mras Tatarları adları ile anılan bu Türk topluluğu ilk olarak Güney Sibirya’daki incelemelerde Şor adıyla anılmıştır. Sonraları yaygınlık kazanan bu ad ile birlikte daha önceleri Şamanlık inancına bağlı olan Şorların önemli bir bölümü, 19. yy’da Ruslar tarafından Hristiyanlaşmıştır. 1989 yılındaki sayımlarında Güney Sibirya’da 12.585 kişi olduğu görülmüştür.

Çoğunluğunu Türkleşmiş Ketlerin oluşturduğu Şorlar 22 kabile halinde yaşayan bir topluluktur. Yerleşik hayata geçmenin ardından Şorlar avcılık, balıkçılık ve orman işleri ile geçimlerini sağlardı. Demircilik sanatına da özel bir ilgi duyarlar.

1926 yılından 1943 yılına kadar bir yazı dili olarak kullanılan Şor Türkçesi ise bugün kendine Hakas grubu ağızları içerisinde yer bulmuştur. Şor Türkçesi, içerisinde avcılık ve av kültürüne dair zengin bir malzeme içerir. Diğer Altay Türk Boylarının dilleri gibi, Şor Türkçesi de Moğolcadan etkilenmiştir.Günümüzde Şor Türkçesini bilenlerin sayısı 10.000 olarak tahmin edilmektedir. Ancak günlük hayatta kullananların 914 kişi kaldığı tespit edilmiştir. Şor Türkçesi yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu nedenler Şor Türkçesini yaşatma çabaları da artmaya başlamıştır. Şor çocukları için ilkokul seviyesinde kitaplar hazırlanmış ve Şor Dili Bölümü açılmıştır. Bunun yanı sıra 1989 yılında da insanların Şorca öğrenebilmesi için Şor dili öğretim merkezleri kurulmuştur.