Musa VATANSEVER

Tarihin tozlu sayfaları, her kazmayla, her yeni keşifle yeniden yazılıyor. 2015 yılında İran’ın Borujerd kentinde yürütülen sıradan bir inşaat çalışması, sıradan olmayan bir kapıyı araladı: Sasanî dönemine ait, 2000 yıllık ileri düzey bir su sistemi gün yüzüne çıktı. Toprak altından yükselen bu sessiz tanık, geçmişin mühendislik dehasını bugünün teknolojisine meydan okurcasına haykırıyor.

Kil Borulardan Geçen Medeniyet

Keşfedilen su sistemi; kil borular, seramik filtreler ve su akışını düzenleyen havuzlardan oluşuyor. Suyun kaynağından şehir merkezine kadar uzanan bu sistem, yerçekiminin gücünü kullanarak suyu kilometrelerce uzaklıktaki yerleşimlere ulaştırıyordu. O dönem için bu sistem, sadece bir teknik başarı değil, aynı zamanda yaşamı organize eden bir medeniyet vizyonuydu.

Teknoloji, Taşla Başladı

Bugün devasa barajlar, akıllı pompalar ve elektronik denetim sistemleriyle yönettiğimiz su kaynakları, o dönemlerde sadece yerçekimi ve geometriyle idare ediliyordu. Seramik filtreler sayesinde arıtılan su, havuzlarda toplanıyor, gerektiğinde ise çeşitli düzeneklerle farklı alanlara yönlendiriliyordu. Bu, hem mühendisliğin hem de ekolojik dengeye duyulan saygının bir örneğiydi.

Geçmişin Geleceği Aydınlattığı Nokta

Keşif, sadece Sasanî dönemini değil, muhtemel olarak daha da geriye – Parthlar veya Ahamenişler dönemine – uzanabilecek bir bilgi birikimini işaret ediyor. Kimilerine göre bu sistem, Fars coğrafyasının simgelerinden biri haline gelen yeraltı su taşıma yöntemi Kanat sisteminin de öncüsü olabilir. Bu durum, antik bilginin sürekliliğini ve gelişimini gözler önüne seriyor.

İlkel Değil, Yenilikçiydiler

Modern dünyada antik medeniyetler çoğu zaman “ilkel” sıfatıyla anılsa da, bu tür keşifler, onların sadece akılcı değil, aynı zamanda sürdürülebilir sistemler kurduğunu ortaya koyuyor. Sasanîler, suyu taşımakla kalmamış; onu yönetmiş, arıtmış, dağıtmış ve yaşamın merkezine koymuşlardı. Bu da onları, mühendislik tarihinde unutulmaz bir yere taşıyor.

Bir Medeniyetin Geride Bıraktığı Ders

Borujerd’deki bu keşif, günümüz mühendislerine ve şehir plancılarına bir çağrıdır aslında: Kaynakları hoyratça değil, akıl ve vicdanla kullanmak. Doğayla savaşmak değil, onunla uyum içinde yaşamak. Ve en önemlisi; geçmişi anlamadan geleceği inşa edemeyeceğimizi hatırlamak.

Son Söz

Her boru parçası, her seramik filtre bize aynı şeyi söylüyor: Medeniyet, sadece yüksek binalar değil, akıllı sistemler kurabilmektir. Sasanîler, bunu 2000 yıl önce başardı. Bugün bu keşif bize sadece geçmişi değil, geleceği de gösteriyor. Çünkü tarih, doğru okunduğunda, geleceğin en güvenilir pusulasıdır.