Ahmet AĞCA

Suriye’nin iç savaştan sonra yeniden yapılandırılması, sadece ülkenin kendi geleceği açısından değil, bölgesel istikrar ve küresel enerji-politik dengeler açısından da kritik bir dönemeçtir. Suriye, zengin doğal kaynakları, tarım potansiyeli ve stratejik konumuyla hızla yeniden ayağa kalkabilecek bir ülke olarak öne çıkmaktadır. Ancak bu sürecin başarısı, doğru stratejilerin uygulanması ve yeni bir bürokratik düzenin oluşturulmasıyla mümkün olacaktır. Türkiye, bu yeniden yapılanma sürecinde kilit bir rol üstlenme potansiyeline sahiptir.

1. Suriye’nin Hızlı Kalkınma Potansiyeli

a) Petrol Zenginliği
Zengin Rezervler: Suriye, hem doğrudan hem de dolaylı yollarla, dünya enerji haritasında önemli bir yer tutan petrol rezervlerine sahiptir. Özellikle Deyrizor ve Haseke bölgelerinde yoğunlaşan petrol sahaları, uluslararası enerji piyasasında stratejik öneme sahiptir.
Üretim ve Dış Satış: Savaşın ardından bu kaynakların yeniden etkin bir şekilde kullanılmasıyla, Suriye’nin hem iç ekonomisini güçlendirmesi hem de dışarıya ihracat yapabilecek kapasiteye ulaşması mümkündür.

b) Tarımsal Potansiyel
Verimli Topraklar: Suriye, Fırat Nehri ve çevresindeki tarımsal alanlarıyla tarihsel olarak tarımda güçlü bir üretim kapasitesine sahipti. Modern tarım tekniklerinin uygulanması ve altyapının yenilenmesiyle, Suriye’nin sadece kendi halkını beslemekle kalmayıp, bölge ülkelerine de tarım ürünleri ihraç etmesi beklenmektedir.
Tarım Teknolojileri: Türkiye’nin Suriye tarımında teknolojik destek sağlaması, bu sektörün hızla canlanmasına katkıda bulunabilir.

c) Deniz ve Ticaret Potansiyeli
Deniz Ticaretinin Önemi: Suriye’nin Akdeniz kıyısındaki limanları, bölgesel ticaret için stratejik bir öneme sahiptir. Tartus ve Lazkiye gibi limanların modernize edilmesi, Suriye’yi bölgenin ticaret ve lojistik merkezlerinden biri haline getirebilir.
Tersane ve Gemi İnşası: Türkiye’nin denizcilik ve tersane alanındaki tecrübesi, Suriye’nin deniz ticaretini yeniden ayağa kaldırmasına yardımcı olabilir.

2. Yeniden Yapılanma Sürecinde Bürokratik Reformlar

a) Eski Yapıların Temizlenmesi
NATO ve Batı İlişkilerinin Etkileri: Suriye’nin eski dönemlerinde Batı ve NATO etkisi altında kalan bürokratik yapıları, modernleşmenin önünde engel teşkil etmektedir. Bu yapıların tasfiye edilmesi ve yeni bir bürokrasi anlayışının geliştirilmesi elzemdir.
Yeni Kadrolar: Eski yapının yerine, eğitimli ve vizyon sahibi genç kadroların yönetim kademelerine getirilmesi gereklidir. Türkiye, bu kadroların yetiştirilmesinde destek sağlayabilir.

b) Anayasa ve Hukuki Yapı
Hazır Anayasa: Suriye’nin yeni anayasası, ülkenin gelecekteki demokratikleşme ve istikrar sürecine rehberlik edebilir. Ancak bu anayasanın etkin bir şekilde uygulanması için, yeni ve tarafsız bir hukuk sistemi oluşturulmalıdır.
Hukuki Reformlar: Türkiye’nin hukuk alanındaki tecrübeleri, Suriye’nin bu süreci hızla tamamlamasına yardımcı olabilir.

3. Türkiye’nin Suriye’nin Yeniden İnşasındaki Rolü

a) Ekonomik İşbirliği
Türk İşadamları: Türkiye, tarım, inşaat, enerji ve sanayi sektörlerindeki deneyimiyle, Suriye’nin yeniden yapılanmasında aktif bir rol oynayabilir. Türk işadamları, bu süreçte tarım projeleri, sanayi tesisleri ve altyapı yatırımlarıyla katkıda bulunabilir.
Ortak Projeler: Türkiye ve Suriye arasında kurulacak ekonomik işbirliği mekanizmaları, iki ülke halkları arasında uzun vadeli bir dayanışma ve işbirliği sağlayabilir.

b) Teknik Destek ve Eğitim
Teknoloji Transferi: Türkiye, tarım, sanayi ve enerji alanında Suriye’ye teknoloji transferi sağlayarak bu sektörlerin modernleşmesine katkıda bulunabilir.
Kadroların Yetiştirilmesi: Suriye’nin yeni yönetim kadrolarının eğitim ve bilgi birikimi açısından desteklenmesi, Türkiye’nin sağlayabileceği en değerli katkılardan biri olacaktır.

c) Diplomatik ve Güvenlik Desteği
Bölgesel İstikrar: Türkiye, Suriye’nin siyasi istikrarını sağlamak için diplomatik girişimlerde bulunmaya devam etmektedir. Bu süreç, Türkiye’nin bölgedeki liderlik rolünü pekiştirebilir.
Güvenlik İşbirliği: Suriye’nin sınır güvenliği ve iç istikrarı için Türkiye, askeri ve lojistik destek sağlayabilir.

4. Dünya ve Bölgesel Dengeler
Suriye’nin yeniden ayağa kalkması, sadece Türkiye-Suriye ilişkileri açısından değil, aynı zamanda bölgesel ve küresel dengeler açısından da önemli sonuçlar doğuracaktır:

a) Türkiye’nin Bölgesel Liderliği
Türkiye, Suriye’nin yeniden inşasında oynadığı rolle, bölgesel bir lider olarak konumunu güçlendirecektir. Bu, Türkiye’nin sadece Suriye’de değil, tüm Ortadoğu’da etkisini artırmasını sağlayacaktır.

b) Enerji ve Ticaret Koridorları
Suriye’nin yeniden inşası, Türkiye’yi Akdeniz’den Ortadoğu’ya uzanan ticaret ve enerji koridorlarının merkezi haline getirebilir.

c) Uluslararası İmaj
Türkiye’nin Suriye’deki etkinliği, uluslararası toplumda barış ve yeniden inşa süreçlerine katkı sağlayan bir aktör olarak algılanmasını sağlayacaktır.

Sonuç
Suriye’nin yeniden inşası, tarımdan enerjiye, bürokrasiden ticarete kadar birçok alanda köklü bir dönüşümü gerektiriyor. Türkiye, bu süreçte liderlik rolünü üstlenerek Suriye’nin hızlı bir şekilde toparlanmasını sağlayabilir. Türk işadamları ve devlet kurumları, Suriye’nin kalkınmasına destek olurken, aynı zamanda iki ülke arasında uzun vadeli bir işbirliği modeli oluşturabilir. Bu süreç, sadece Suriye’nin değil, tüm bölgenin geleceğini şekillendirecek kritik bir dönüm noktası olacaktır. Dünya, Türkiye’nin bu sürece liderlik ettiğini yakında daha net bir şekilde görecektir.